Klinisch forum: Een procesgerichte aanpak van differentiaaldiagnose en therapieplanning bij spraakontwikkelingsstoornissen
Samenvatting
De classificatie en differentiaaldiagnose van spraakontwikkelingsstoornissen is nog altijd een controversieel thema. De verschillende diagnostische categorieën zijn gedefinieerd op procesniveau, in termen van het cognitieve proces waar de kern van de onderliggende stoornis zich bevindt, en ook de meeste behandelmethoden zijn gericht op verschillende delen van het spraakproductieproces. In de klinische praktijk wordt de differentiaaldiagnose echter gebaseerd op gedragssymptomen, met methoden die bovendien vaak niet gestandaardiseerd en/of genormeerd zijn.
Het diagnostische dilemma is dat het onderzoek naar de gedragskarakteristieken van de verschillende subtypes afhankelijk is van ‘zuivere’ casussen geselecteerd op basis van niet-ambigue, helder afgebakende criteria, die echter alleen gedefinieerd en beschikbaar gemaakt kunnen worden als resultaat van onderzoek naar a priori ongedefineerde casussen. In dit paper bespreken we een procesgerichte aanpak van differentiaaldiagnose en indicatiestelling gebaseerd op drie onderzoekslijnen waarmee die circulariteit doorbroken kan worden. De kern van de aanpak bestaat uit drie belangrijke punten/inzichten:
- Waar gedragssymptomatologie onduidelijk is, is het wel mogelijk om op procesniveau specifieke problemen in deelprocessen helder te definiëren. (Een focus op onderliggende processen in plaats van classificatie op basis van gedragssymptomen.)
- Processen beïnvloeden elkaar: een stoornis op één procesniveau beïnvloedt het functioneren en de ontwikkeling van andere processen. (Een focus op procesprofielen met gradaties van betrokkenheid.)
- Spraakproductiesysteem en -stoornis ontwikkelen zich. (Een focus op het veranderen van procesprofielen.)
Op basis van deze inzichten opperen we een model van differentiaaldiagnose en therapieplanning voor spraakstoornissen bij kinderen dat ─naast vloeiendheidsstoornis─ bestaat uit twee algemene diagnostische categorieën: spraakachterstand en spraakontwikkelingsstoornis. Binnen deze categorieën worden vervolgens op procesniveau de behandeldoelen geformuleerd. Deze procesgeoriënteerde aanpak van diagnose en therapieplanning heeft belangrijke voordelen. In tegenstelling tot diagnostische classificatie op basis van gedragssymptomen biedt het directe aanknopingspunten voor een dynamisch behandelplan op maat; een behandelplan afgestemd op de specifieke tekortkoming(en) van het individu dat continue wordt geëvalueerd en bijgesteld gedurende het verloop van de spraakstoornis. Aan de hand van een voorbeeld wordt geïllustreerd hoe een dergelijke aanpak er in de praktijk uit kan zien.
