Het Taal- en Spraakproductiemodel van Levelt

Samenvatting

Een in de psycholinguïstiek en spraak-taalpathologie veel gebruikt model om het proces van taal- en spraakproductie weer te geven is het model van Levelt (1989). In een zeer lijvig boek zet de auteur dit model uiteen, en geeft hij een overzicht van onderzoek waarop het model is gebaseerd. Het model beschrijft de taalproductie van gezonde taalgebruikers en is grotendeels gebaseerd op uitingen en versprekingen van gezonde taalgebruikers. Het model is echter niet alleen binnen de psycholinguïstiek in zwang. Ook in de stem-, spraak- en taalpathologie wordt er vaak aan gerefereerd. In dit inleidende artikel zullen wij beknopt aangeven hoe het proces van taal- en spraakproductie door dit model wordt beschreven.

In de hierna volgende artikelen zal blijken dat elke discipline zo zijn eigen invulling aan de modulen en processen van het model geeft. Levelts theorie is zeer gedetailleerd en duidelijk gemotiveerd, maar voldoet niet altijd voor de klinische praktijk van en het wetenschappelijk onderzoek naar stem-, spraak- en taalpathologie. Zoals blijkt uit Figuur 1 beschrijft het model zeer uitvoerig het proces van Formuleren, maar komt het Articuleren er bekaaid vanaf. Nu is het wel zo, dat hetgeen in de spraak-taalpathologie gewoonlijk onder articulatie wordt gerekend voor een deel in het model wordt gedekt door het proces Fonologisch coderen. Blijft echter staan, dat met name stemstoornissen en de meer perifere articulatiestoornissen, met name dysartrie, en, afhankelijk van de opvatting daarover, ook stotteren, geen plaats vinden binnen het model.

In dit inleidende artikel zal eerst het proces van taalproductie worden beschreven. Daarna wordt ingegaan op de verschillende principes die aan dit proces ten grondslag liggen. Tot slot wordt kort aangegeven wat de relatie is tussen Levelts model en stoornissen in de taalproductie. Met deze beschrijving pogen wij een referentiekader te geven voor de overige artikelen van dit themanummer.