Diagnostiek van spraakstoornissen bij kinderen: een fonetische benadering

Samenvatting

Men schat dat klankproductieproblemen zowat 75% uitmaken van alle communicatiestoornissen bij kinderen (Milisen, 1971). De diagnostiek van klankproductieproblemen is dan ook een belangrijke aangelegenheid. Jarenlang was het werk van Charles Van Riper (1972) toonaangevend op dit gebied, zowel voor onderzoek als voor behandeling. De inbreng van de linguïstiek in de jaren 1970 en later ook de psycholinguïstiek zorgde echter voor een kleine revolutie. Daar waar klankproductieproblemen voorheen algemeen als ‘articulatiestoornissen’ werden aangeduid, wordt tegenwoordig een totaal ander jargon gebruikt dat suggereert dat er meerdere, verschillende klankproductieproblemen te onderscheiden zijn. Zo spreekt men tegenwoordig van fonetische stoornissen, fonologische stoornissen, verbale apraxie, ontwikkelingsdyspraxie, motorische planningsproblemen, motorische productieproblemen, enzovoort. De inbreng van de linguïstiek en psycholinguïstiek heeft er ook voor gezorgd dat er heel wat modellen en theorieën ontwikkeld werden over hoe het spraakproductieproces verloopt en waar mogelijk in dit proces stoornissen kunnen optreden (zie bijdrage M.-C. Franken). De bedoeling van deze bijdrage is, met de casus J. als voorbeeld, te pleiten voor een gezonde kritische houding tegenover de nieuwere benaderingen. Hoewel het buiten discussie staat dat de inbreng van de linguïstiek en psycholinguïstiek een verrijking betekent, leert de praktijk ook dat we ons moeten hoeden voor een te groot enthousiasme en dat modellen, theorieën en nieuwe diagnostische labels bij gevallen als J. lang niet altijd even verhelderend zijn. Ons betoog omvat twee delen. Eerst formuleren we als achtergrond een aantal kritische opmerkingen over modellen, theorieën en abstracties, over het onderscheid fonetisch/fonologisch en over verbale ontwikkelingsdyspraxie als diagnostisch label. Daarna beschrijven we hoe we bij confrontatie met een patiënt als J. in de praktijk zouden te werk voor het onderzoeken van de spraak.